AVLUDAKİ SES- METİN TURAN

" Tilki gölgesine arslan gizlenmez

Yiğidin gölgesi kendinden olur."

Aşık Veysel

Hemşehrim değerli yazar Metin Turan' ı okumaya devam. Bu kez zevkle okuduğum kitabın adı: " Avludaki Ses." Alevi- Bektaşi inancı ve kültürü bağlamında, halk şiiri incelemesi. Aşık Veysel, Ruhi Su, Feyzullah Çınar, Şeref Taşlıova gibi halk edebiyatının önde gelen isimlerinden örnekler verilerek, derin bir incelemenin yer aldığı, çok bilgilendiğim bir kitap. ( Avludaki Ses, Ürün Yayınları , Şubat 2022, İkinci Basım, Ankara)

Alevi- Bektaşi inancıyla toplumda isim yapmış ozanlara devletin bakışı, ozanların çektikleri sıkıntılar, acılar; tek partili sistemden çok partili sisteme geçişin sancıları; halk edebiyatı anlatılırken genel olarak sanata dair bugüne, yarına ve her zamana geçerli olacak vecizleşmiş tespitler. Hatta hemen unutmadan ilk aklıma gelen Ruhi Su' nun 1 Ocak 1940 yılında Varlık dergisindeki yazısından çok kısa bir bölüm:" .... Halk şarkılarımızı bir saz şairinin yayık, ve disiplinsiz sesiyle değil, fakat şehirli bir muganninin ağzıyla da değil; halk şarkılarımızı garp tekniği içinde, halk gibi fakat halktan ayrı olarak söylemeliyiz." ( s.127) Evet tam da bu: " Halk gibi ama halktan ayrı söylemek" günümüz şiir anlayışında da yürekten benimsediğim bir anlayış.

Metin Turan, halk şiirini incelerken, usta bir kalem olarak, açıyı alabildigine geniş tutarak, genel toplum yapısını, kasabalı olmaktan kentleşme aşamasına geçememiş bir memleketten insan manzaraları, siyasi / ekonomik evrilmeler, ama insanların büyük çoğunluğunun bu evrilmede çok yavaş kaldığı ve sanatın genel durumundan satır aralarında yerinde tespitler okudum ve gerçekten sanki yazar benim eksiklerimin ne olduğunu sezmiş de göndermiş bu kitapları diye düşünmeden edemedim.

Hele de kitabın birinci bölümünde geniş bir yer verilen Alevi-Bektaşi kültüründe aşıklar ve nefesler konusunda, nefeslerdeki açık ve örtük anlamların, çok anlamlılığı getirdiğini ve kültürlerindeki zahiri- batıni anlayışın bu işlevin oluşmasına büyük katkı sağlamakta olduğunu görüyoruz

Halk şiirine ve genel olarak her tarzdan şiire ve edebiyata gönül verenlerin çok yararlanacağını ve beğenerek okuyacağını umduğum bu değerli kitabı ısrarla tavsiye ediyorum .

Kitabı okuyanlar kısaca sözünü ettiğim konuları etraflıca okuyacaklardır. Ama ben çok ilgimi çeken bir konuyu paylaşmadan geçemeyeceğim. Yazıyı bu bilgiyi paylaşarak bitirelim: " Örneğin, genel olarak Alevi- Bektaşi şiirinde, özel olarak da nefeslerde sıklıkla işlenen motiflerden biri olan turnanın, açık anlaşılır anlamı yanında, dinsel- mistik kapalı anlamları da yoğundur. Turna, Türk folklorunda sonsuz dönüşün ve göçer yaşamın, başka bir deyişle yeniden bedenleşmenin simgesi olmak yanında, alevi- bektaşi şiirinde Hz. Ali' nin simgelerinden biridir."( s 30)